Proces adaptacji dzieci do przedszkola

Problem dotyczy dzieci rozpoczynających edukację przedszkolną - głównie trzyletnich, choć niekiedy również starsze muszą zaadaptować się do nowych warunków. Spora część dzieci idzie do przedszkola niechętnie, ponieważ jest to dla nich nowe, obce, zupełnie nieznane środowisko społeczne, wywołujące obawę, a nawet strach, zgodnie z prawidłowością "boimy się tego, czego nie znamy". Poza tym wejście do nowej społeczności wiąże się z całkowitą zmianą dotychczasowych przyzwyczajeń i sposobu życia dziecka, które do tej pory cały swój czas spędzało z rodziną (głównie matką), gdzie czuło się pewnie i bezpiecznie, zajmując przeważnie wysoką pozycję w hierarchii rodzinnej.

Proces adaptacji dziecka do nowego środowiska dotyczy całego organizmu, jednak największe znaczenie ma sfera fizjologiczno-biologiczna, emocjonalno-społeczna i poznawcza. Za całość procesów przebiegających w organizmie odpowiedzialny jest ośrodkowy układ nerwowy, który u trzylatka jest jeszcze słaby i delikatny, przez co dziecko nie radzi sobie z odbieraniem wielu różnorodnych bodźców, męczy je długi, jednostajny wysiłek, nie potrafi też znosić pewnych ograniczeń. Natomiast w pierwszych dniach pobytu w przedszkolu organizm małego dziecka zostaje poddany niekorzystnemu działaniu właśnie tych czynników, następuje też zmiana w sposobie i stopniu zaspokajania elementarnych potrzeb dziecka.

Poziom rozwoju fizycznego i motorycznego trzylatka pozwala mu na wykonywanie czynności higienicznych i zaspokajanie potrzeb fizjologicznych z niewielką pomocą dorosłych, jednak umiejętności te nie są jeszcze wystarczająco utrwalone. Zmiana środowiska może wywołać trudności w ich wykonywaniu, ponieważ dziecko nie zna warunków życia grupowego oraz sposobu zaspokajania swych potrzeb w nowej sytuacji, a to z kolei może stać się przyczyną powstawania napięć i uczucia niepewności.

Trudnością w przystosowaniu się dziecka do warunków przedszkolnych jest również jego stopień rozwoju w sferze poznawczej, a ściślej - słaba znajomość słownych określeń i stosunków czasowych. Dziecko poznaje upływ czasu stopniowo, dlatego wyjaśnienia składane płaczącemu maluchowi, że "mama przyjdzie później" wcale go nie uspokajają. Trzylatek nie rozumie znaczenia słowa "później", nie potrafi określić, ile czasu musi minąć, aby nastąpiło "później", bowiem czas jest dla niego na razie czymś abstrakcyjnym, niemierzalnym, czymś poza zasięgiem jego możliwości poznawczych.

Znaczącą rolę w rozwoju, a tym samym w procesie przystosowawczym małego dziecka, spełnia sfera emocjonalna. Silna więź między matką a dzieckiem sprzyja rozwijaniu się szeregu potrzeb psychicznych, z których najważniejszą jest potrzeba bezpieczeństwa zaspokajana właśnie przez matkę. Jedynie dziecko bezpieczne jest zdolne do uczenia się, do poznawania otaczającego świata, a każdy bodziec czy nowa sytuacja wywołuje odruch badawczy, któremu towarzyszy działanie. Odkrywanie nieznanego przynosi dziecku zadowolenie i satysfakcję, co jest powodem powstawania kolejnych, coraz wyższych potrzeb. Natomiast niezaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa powoduje pojawienie się poczucia opuszczenia, braku miłości i akceptacji, a nawet zagrożenia lub lęku. Taki właśnie lęk przed rozstaniem z matką przeżywa dziecko przeniesione z dobrze znanego środowiska rodzinnego do obcej mu grupy przedszkolnej.

Aby ograniczyć do niezbędnego minimum stres spowodowany przyjściem do przedszkola, rodzice jako osoby najsilniej związane z dzieckiem powinni stopniowo przygotować je na to ważne wydarzenie, tak by zmiana środowiska następowała możliwie łagodnie i była rozłożona w czasie, dając dziecku możliwość stopniowego wrośnięcia w nową społeczność.

W tym celu na długo przed planowanym zapisaniem dziecka do przedszkola rodzice powinni prowadzić systematyczne i konsekwentne działania, które pomogą ich dzieciom, jak również im samym, w miarę szybko przystosować się do nowego środowiska.

Wpływ telewizji na psychikę i osobowość dziecka

Telewizja wkroczyła w życie współczesnego człowieka, stała się źródłem informacji i rozrywki. Dzieci w wieku przedszkolnym chętnie oglądają telewizję, spędzając wiele czasu przed odbiornikiem. Osoby mające kontakt z dziećmi w tym wieku wiedzą, iż niemal wszystkie dzieci oglądają nie tylko programy adresowane do nich, ale także wiele programów przeznaczonych dla dorosłych.

Przedmiotem zainteresowania przedszkolaków bardzo często są filmy niedozwolone dla dzieci ze względu na porę ich emisji oraz treść. Oglądając je, dzieci stykają się z:

• przemocą, czyli jawnym używaniem siły przeciwko innym, zachowaniem przynoszącym ból fizyczny, rany lub śmierć - zawartą w aktach morderstw, bójek, walki na pięści, bicia w głowę;
• przemocą i drastycznymi scenami (skutkami okrucieństwa, wojny, walki, zemsty) stanowiącymi elementy wiadomości telewizyjnych;
• atakami fizycznymi w transmisjach z gier zespołowych (piłka nożna) i pojedynków w sportach walki (boks, zapasy).

Oglądając programy przeznaczone dla młodych widzów, dzieci mają również kontakt z przemocą - głównie w filmach rysunkowych, w baśniach. Zdarza się, że taki film zawiera od 17 do 30 scen agresji na godzinę (porównywalne programy dla dorosłych zawierają tylko 8 aktów agresji na godzinę).

Programy telewizyjne mogą wpływać na młodych widzów zarówno pozytywnie, jak i negatywnie. Wpływ telewizji jest bardzo znaczący, gdy widz jest młody, mało krytyczny, nie ma dostępu do innych źródeł wiedzy, innych wzorców wartości, nie styka się z oceną oglądanych treści.

Oglądając dużo i często, dzieci ulegają kilku rodzajom telewizyjnych wpływów:

• bezpośredniemu, polegającemu na oddziaływaniu na uczucia odbiorcy oraz na intelektualne opracowanie obejrzanych treści;
• kumulatywnemu, który działa na zasadzie drążenia (każdy film czy program telewizyjny wywiera nieznaczny, prawie nieuchwytny wpływ kumulujący się z wpływem poprzednio obejrzanych filmów i programów telewizyjnych);
• podświadomemu, gdzie widz może początkowo odrzucić postawy prezentowane na ekranie telewizyjnym z powodu kontekstu, w jakim zostały ukazane, może też pozostać w odbiorcy napięcie uczuciowe wywołane przez bohaterów telewizyjnych;
• zewnętrznemu, przejawiającemu się w naśladownictwie akceptowanych przez widza wzorów.

Wymienione wyżej rodzaje wpływów telewizji na widza są szczególnie widoczne u najmłodszych.

Oddziaływanie bezpośrednie to oddziaływanie na uczucia dziecka. Mali widzowie głęboko przeżywają obrazy niosące ze sobą duży ładunek emocjonalny, zarówno ten negatywny, jak i pozytywny. Emocje te, wspomagane dziecięcą wyobraźnią oraz niemożnością odróżnienia rzeczywistości od fikcji, często ujawniają się w psychice pod postacią lęków, zaburzeń snu, nadpobudliwości, drażliwości, a nawet agresji.